Czym jest franczyza?

Franczyza (ang. Franchising) to jedna z metod prowadzenia działalności gospodarczej, która charakteryzuje się sprzedażą towarów, usług czy technologii opartą na nieustannej współpracy pomiędzy niezależnymi (prawnie i finansowo) przedsiębiorstwami.

Jednym z ważniejszych aspektów franczyzy jest przepływ fachowej wiedzy oraz doświadczeń z zakresu technologii oraz produkcji produktu czyli tzw. know-how. Przepływ ten trwa podczas całego okresu obowiązywania umowy. Najbardziej charakterystyczną cechą franczyzy jest to, że prowadzi się ją według ściśle określonych zasad i procedur.

Rodzaje franczyzy

Istnieje wiele różnych podziałów franczyzy. W tym artykule omówiona zostanie franczyza produkcyjna, dystrybucyjna, usługowa oraz mieszana.

Produkcyjna występuje wtedy, gdy franczyzodawca przekazując franczyzobiorcy swoje know-how umożliwia mu wytworzenie produktu czy zaoferowanie usług o tej samej jakości i tych samych cechach, jakie oferuje franczyzodawca. Umowa zobowiązuje franczyzobiorcę do używania znaku towarowego franczyzodawcy i umieszczania go na wszystkich produktach. W Polsce nie występuje ten rodzaj franczyzy.

Franczyza dystrybucyjna, zwana też handlową pojawia się wtedy, gdy franczyzodawca przekazuje franczyzobiorcy know-how w postaci oferty produktów oraz wiedzy jak umiejętnie towar sprzedawać. Franczyzobiorca oznacza sklep znakiem towarowym i najczęściej korzysta ze wsparcia franczyzodawcy podczas tworzenia wizualizacji sklepu, wyboru produktów, szkolenia pracowników, obsługi klienta, merchandisingu i marketingu. Ten rodzaj franczyzy najczęściej pojawia się w branżach: spożywczych, przemysłowych, zdrowotnych, sportowych, odzieżowych, obuwniczych, dziecięcych, kosmetycznych, jubilerskich, AGD, RTV, telekomunikacyjnych czy stacjach paliw.

Gdy franczyzodawca przekazuje franczyzobiorcy swoją wiedzę z zakresu procedur wykorzystywanych podczas realizacji usługi mamy do czynienia z franczyzą usługową. Podobnie jak przy franczyzie dystrybucyjnej miejsce, w którym franczyzobiorca oferuje usługi jest oznaczone znakiem towarowy, a franczyzobiorca korzysta z pomocy franczyzodawcy z zakresu wizualizacji sklepu, wyboru najodpowiedniejszych usług, przeszkolenia pracowników, obsługi klienta i marketingu. Najpopularniejsze branże franczyzy usługowej to: gastronomia, edukacja, fryzjerstwo, kosmetyka, turystyka, nieruchomości, bankowość.

Franczyza mieszana to nic innego jak połączenie trzech wyżej omówionych franczyz. W tym układzie charakterystyczne jest to, że franczyzodawca jest producentem, a franczyzobiorcy są dystrybutorami oraz to, że występuje dwutorowość działalności franczyzobiorcy (działalność handlowa i usługowa). Najlepszym przykładem są tutaj firmy kosmetyczne, które tworzą swoją sieć i gabinety kosmetyczne.

Co to pakiet franczyzowy

Niektórzy określają go jako istotę systemu franczyzowego. Pakiet zawiera w sobie całą koncepcję prowadzenia działalności, jaką oferuje franczyzodawca. Standardowy pakiet franczyzowy zawiera w sobie: znak towarowy, know-how, podręcznik operacyjny zawierający procedury prowadzenia biznesu w ramach franczyzy, usługi świadczone przez franczyzobiorców na rzecz franczyzodawców oraz opłaty wnoszone przez franczyzobiorców.

Najczęstsze błędy

Często franczyza mylona jest przez swoje podobieństwo w pisowni z franszyzą. Ta druga jest pojęciem z zakresu ubezpieczeń i oznacza ona tzw. klauzulę umowną czyli jedno z postanowień umownych, które przenosi na ubezpieczającego część poniesionej szkody.

Franczyza dystrybucji produktu często mylona jest z franczyzą dystrybucyjną. Różnica polega na tym, że ta pierwsza oznacza tylko przekazywanie specjalistycznej wiedzy jedynie z zakresu produkcji produktów.

Sytuacja franczyzy w Polsce

Według najnowszego Raport o Rynku Franczyzy 2015 przeprowadzonego przez ekspertów z PROFIT system oraz franshising.pl, rynek franczyzy w Polsce osiągnął fazę dojrzałości. Liczba systemów franczyzowych w Polsce rośnie, ale podobnie jak liczba placówek wzrost jest coraz mniejszy.

Liderami na polskim rynku franczyz są apteki Dbam o zdrowie, sklepy Dobre dla domu, a w branży gastronomicznej jest to McDonald's.